Czym jest epidemiologia? 
Co mogą nam powiedzieć badania epidemiologiczne? 
Jak prowadzone są badania epidemiologiczne? 
Jakie funkcjonują typy projektów badań epidemiologicznych? 
Jakie są ograniczenia badań epidemiologicznych? 
Jak interpretowane są wyniki badań epidemiologicznych? 

CZYM JEST EPIDEMIOLOGIA? 

Epidemiologia to badanie występowania chorób w populacjach oraz czynników wpływających na to występowanie lub, innymi słowy, epidemiologia to badanie częstości występowania chorób u różnych grup ludzi oraz przyczynach tych chorób. 

Epidemiologia odgrywa ważną rolę w identyfikacji i kwantyfikacji czynników ryzyka powodowanych paleniem papierosów oraz ekspozycją na czynniki takie jak azbest. 

do góry

CO MOGĄ NAM POWIEDZIEĆ BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE? 

Dzięki epidemiologii możemy dowiedzieć się wiele o występowaniu chorób oraz ich przyczynach. Badania takie są ważne przy ocenianiu czynników ryzyka dla zdrowia, ponieważ bezpośrednio badają ludzi, jednak należy je interpretować ostrożnie. 

do góry

JAK PROWADZONE SĄ BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE? 

Badania rozpoczynają się od odpowiedzi na pytania badawcze lub hipotezy. Na przykład, czy ludzie pijący alkohol mają większe szanse zachorować na chorobę serca? Następnie wybiera się odpowiednią populację do badania oraz ocenia ekspozycję na rzekomy czynnik wywołujący chorobę. W epidemiologii funkcjonuje wiele różnych schematów badań, z których każdy ma swoje wady i zalety. 

do góry

JAKIE FUNKCJONUJĄ TYPY PROJEKTÓW BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH? 

Do popularnych typów należą: 

PROSPEKTYWNE BADANIE KOHORTOWE  

Badania te analizują grupę osób zdrowych osób charakteryzujących się różnymi ekspozycjami oraz oceniają co dzieje się ze zdrowiem tych ludzi w okresie czasu. W tych badaniach ważniejsza od wystąpienia choroby jest ekspozycja, co jest niezbędne do ustalenia potencjalnej przyczyny. Mimo że ten typ badania jest drogi i czasochłonny, nie jest tak obciążony błędami systematycznymi, ponieważ w badaniu tym robi się mniej założeń odnośnie uczestników. Badania kohortowe są najbardziej przydatne w odniesieniu do chorób powszechnych. 

BADANIE KLINICZNO-KONTROLNE  

Ten typ badania porównuje wcześniejszą ekspozycję na badany czynnik ryzyka u uczestników cierpiących na określoną chorobę (grupa badawcza) z uczestnikami zdrowymi (grupa kontrolna), co ma na celu stwierdzenie, czy osoby chore wykazują wyższą (lub niższą) ekspozycję. Badania te są bardziej obciążone błędami systematycznymi, ale są tańsze i łatwiejsze do przeprowadzenia. Dodatkową ich zaletą jest możliwość badania rzadkich chorób bez konieczności analizowania dużych populacji.  

BADANIA EKOLOGICZNE  

Badania te opisują schematy lub trendy na poziomie geograficznym i mogą być wykorzystywane do badania potencjalnych związków pomiędzy ekspozycjami na poziomie społeczności i chorobą. Jednak badania ekologiczne dostarczają najmniej danych, ponieważ nie są w stanie rzetelnie oszacować poszczególnych ekspozycji. 

do góry

JAKIE SĄ OGRANICZENIA BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH? 

Wyniki badań epidemiologicznych, bez względu na to czy wykazują istnienie związku czy nie, często posiadają ograniczenia wynikające z rodzaju badania lub analizy. Wyniki mogą być przekłamywane przez błędy lub nieokreślone obciążenia danych, wpływ innych czynników lub przypadkowe odchylenie. W przypadku badań kontrolnych, obciążenie w ocenie ekspozycji może wynikać z nieumiejętności przypomnienia sobie lub relacjonowania przeszłych doświadczeń (błąd odtwarzania z przeszłości). Na przykład, badanie kliniczno-kontrolne użytkowania telefonów komórkowych będzie ograniczone przez umiejętność przypomnienia sobie przez uczestnika sposobu użytkowania telefonu w przeszłości.  

Innym ważnym aspektem są zmienne zakłócające, gdzie ekspozycja to zarówno czynnik ryzyka dla danej choroby jak i czynnik związany z ekspozycją.  

Przykładowo, jeżeli badanie analizuje związek pomiędzy alkoholem i chorobami serca, palenie papierosów jest zmienną zakłócającą, ponieważ palenie jest znaną przyczyną chorób serca. 

Im więcej kryteriów można spełnić, tym większy poziom ufności, że dany czynnik powoduje badaną chorobę. Na przykład, może zostać znaleziony spójny związek w kilku badaniach epidemiologicznych jednak jeżeli nie będzie poparty dowodami z badań w laboratorium, tj. biologicznym sensem, może nie być możliwe wywnioskowanie, że dany czynnik spowodował chorobę. 

do góry

JAK INTERPRETOWANE SĄ WYNIKI BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH? 

Wyniki badań epidemiologicznych podawane są w takich terminach jak relatywne ryzyko dla badań kohortowych oraz iloraz szans dla badań kliniczno-kontrolnych. Są to terminy statystyczne udzielające badaczom informacji o intensywności związku wykrytego pomiędzy chorobą a ekspozycją na badany czynnik ryzyka.  

Pięć głównych kryteriów określania prawdopodobnych związków:  

1. siła asocjacji – związek musi być wyraźny;  
2. zgodność – powtarzalność w innych badaniach populacji;  
3. sekwencja czasowa – narażenie musi wystąpić przed choroba;  
4. sens biologiczny – musi mieć sens biologiczny;  
5. gradient biologiczny – związek między intensywnością i reakcją, większa ekspozycja oznacza więcej chorób.  

Wszystkie te kryteria muszą być spełnione zanim narażenie na czynnik wywoła chorobę. Na przykład, można stwierdzić związek w kilku badaniach epidemiologicznych, ale jeśli nie jest on potwierdzony dowodami z badań w laboratorium, tj. dowodem sensu biologicznego, wtedy czynnik nie może zostać uznany za przyczynę choroby. 

do góry

Materiały dodatkowe...

EPIDEMIOLOGIA – INFORMACJE DODATKOWE 

MATERIAŁY INSTYTUCJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ ZDROWIEM I MATERIAŁY EDUKACYJNE 

• Wstęp do epidemiologii - Amerykański Departament Zdrowia i Usług Społecznych  
• Epidemiologia –2003 radio – WHO  
• Epidemiologia - Plan badawczy promieniowania radiowego na rok 2006 – WHO  

POZOSTAŁE MATERIAŁY

• Czym jest badanie kliniczno-kontrolne? – Zrozumieć Interphone  
• Problemy badań kliniczno-kontrolnych - Zrozumieć Interphone 
• Analiza wyników (Iloraz szans) - Zrozumieć Interphone 
• Interpretacja badań epidemiologicznych - GSMA 
• Badania epidemiologiczne stacji bazowych - GSMA